URLOP 2 MAJA WYZNACZONY Z GÓRY PRZEZ PRACODAWCĘ? TAK, ALE POD PEWNYM WARUNKIEM

Prawo do urlopu jako uprawnienie pracownicze

W tym roku 2 maja wypada we wtorek, wobec czego działalność większości przedsiębiorstw w całym okresie majówkowym (1-3 maja) będzie nieco uśpiona.

Z punktu widzenia pracodawcy, korzystne może okazać się zatem ustanowienie

2 maja dniem wolnym od pracy dla wszystkich pracowników – otwieranie biura, czy zakładu dla kilku pracowników, którzy akurat, z jakichś powodów nie wzięli urlopu 2 maja, może generować zupełnie niepotrzebne koszty.

Czy jednak pracodawca może narzucić pracownikowi wzięcie urlopu 2 maja, wówczas gdy ten o taki dzień wolny nie wnioskował?

Analizując kwestię wyznaczenia pracownikowi dnia wolnego w z góry narzuconym przez pracodawcę terminie, należy w pierwszej kolejności wskazać, że prawo do urlopu jest jednym z podstawowych uprawnień pracowniczych. Zgodnie z art. 152 § 1 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Prawo do urlopu jest prawem podmiotowym pracownika o charakterze osobistym. Pracownik nie może poprzez jednostronne oświadczenie woli zrezygnować z prawa do urlopu, bądź w porozumieniu z pracodawcą zrzec się części lub całości prawa do urlopu. Takie postanowienia stają się z mocy prawa nieważne.

Potwierdza to Sąd Najwyższy w wyroku z 25 stycznia 2005 r. (sygn. akt I PK 124/05) stwierdzając, że „(…)prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym rozmiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a z drugiej strony pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy”.

Roczny wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi co do zasady 20 lub 26 dni (art. 154 Kodeksu pracy). Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 Kodeksu pracy). Udzielanie urlopów pracownikom odbywać powinno się zgodnie z planem urlopów lub po uzgodnieniu z pracownikiem - na jego wniosek. Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 163 § 1 i 2 Kodeksu pracy).

Z powyższego wynika, że jeżeli termin urlopu (może to być również 2 maja) został ustalony wcześniej w planie urlopów, to pracodawca może zobowiązać pracownika do wykorzystania urlopu w tym terminie. Jeżeli jednak nie zaplanowano na dany okres urlopu, to jego udzielenie musi być połączone z porozumieniem z pracownikiem.

Przepisy nie określają w jakim terminie plan urlopów powinien zostać podany do wiadomości. Z uwagi jednak na fakt, że plan urlopów może być tworzony na rożne okresy (plan roczny, półroczny, kwartalny), to przyjmuje się, że powinien zostać sporządzony i przekazany przed początkiem okresu, który będzie obejmował.

W związku z tym zasadniczo nie można zmusić pracownika do wykorzystania urlopu w z góry narzucony przez pracodawcę dzień, który nie będzie ujęty w planie urlopowym.

Należy wskazać jednak, że nie ma przeszkód, aby pracodawca ustanowił określony dzień (co do zasady będący dniem pracy), jako dzień wolny od pracy, nawet jeśli nie jest on ujęty w planie urlopowym. W takim przypadku jednak, pracownikom będzie przysługiwało wynagrodzenie za ten dzień wolny. Taki wniosek wypływa z treści art. 81 § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.

W naszej ocenie, w przypadku wysłania pracownika na urlop w narzuconym odgórnie terminie, jeżeli termin ten nie jest uwzględniony w planie urlopowym, pracownikowi nie powinno pomniejszać się wymiaru przysługującego mu urlopu. Narzucanie pracownikowi wzięcia urlopu w danym dniu, w ramach przysługującego mu wymiaru rocznego byłoby sprzeczne z przepisami prawa pracy. Pracodawca, co do zasady, może potraktować pracownika korzystniej niż przewidują to przepisy Kodeksu pracy i udzielić mu urlopu w wyższym wymiarze. Formalnie nie ma więc przeszkód, aby na podstawie decyzji pracodawcy pracownik, któremu przysługuje 20 lub 26 dni urlopu, skorzystał w ciągu roku z większej liczby dni urlopu.

Podsumowując, pracodawca może ustanowić 2 maja dniem wolnym od pracy dla wszystkich pracowników, również tych którzy nie wnioskowali o udzielenie urlopu w tym dniu, pod warunkiem że:

• dzień ten jest uwzględniony w planie urlopowym obejmującym każdego pracownika, lub

• pracownikowi przysługuje za ten dzień wynagrodzenie i nie zmniejszony zostaje jako wymiar urlopu wypoczynkowego.

Na koniec należy wskazać, że Kodeks pracy przewiduje sytuacje, w których pracodawca może wysłać pracownika na przymusowy urlop w ramach przysługującego mu wymiaru rocznego, jednak dotyczy to przykładowo urlopu w okresie wypowiedzenia, urlopu niewykorzystanego w poprzednich latach, urlopu przysługującego w ramach pracy w godzinach nadliczbowych lub w dni ustawowo wolne od pracy.